Według danych statycznych, niemal co 50 – ty Polak choruje na zaćmę (90% to osoby, które ukończyły 75 lat). Jak podają dane Światowej Organizacji Zdrowia – schorzenie jakim jest zaćma, znajduje się na szczycie listy w rankingu przyczyn ślepoty. Najczęstszą przyczyną powstawania zaćmy jest zmiana, jaka następuje w budowie białka w soczewce, powodująca jej zamglenie. Schorzenie rozwija się stopniowo. Zazwyczaj zarówno w jednym, jak i drugim oku (proces ten nie jest jednak regułą). Choroba dotyka przede wszystkim osoby starsze – cierpi na nią niemal 60% społeczeństwa po 60 – tym roku życia. Jednakże przypadłość ta może również występować u młodych ludzi, w tym także u dzieci.
Zaćma – powstawanie schorzenia
Soczewka jest przeźroczystym otworem, który znajduje się w kolorowej tęczówce oka. Jest ona okrągła, zbudowana z koncentrycznych pierścieni pozwalających skupiać promienie świetlne precyzyjnie na siatkówce. Dzięki temu procesowi możliwe jest ostre widzenie przedmiotów zarówno z bliska jak i z daleka. W przypadku, gdy w soczewce dochodzi do zmian chorobowych takich jak m.in. powstawanie zmętnienia, wtedy to efektem owego procesu chorobowego jest objaw pogorszenia się ostrości widzenia. Krew nie dopływa do soczewki, jest odżywiana płynem znajdującym się w przedniej komorze oka oraz ciała szklistego, przez które jest otaczana. Z chwilą pojawienia się stwardnienia naczyń (objaw ten charakterystyczny jest w starszym wieku) do ciała szklistego zaczyna docierać coraz mniej substancji odżywczych. W efekcie, także soczewka jest gorzej odżywiana. Taki stan rzeczy powoduje, że soczewka zaczyna tracić elastyczność, jak i przezierność – pojawia się schorzenie zwane zaćmą (kataraktą). Zarówno objawy, jak i występowanie katarakty uzależnione jest stopniem jej zaawansowania. Ważne! W początkowym etapie choroba może nie dawać żadnych symptomów. Ogólnie zaćma charakteryzuje się stopniowym procesem pogarszania się ostrości widzenia.
Objawy zaćmy
Objawy jakie daje ta przypadłość w fazie początkowej, uzależnione są rodzajem zaćmy:
- gdy procesowi zmętnienia ulega tylna torebka soczewki, to wtedy upośledzenie ostrości widzenia powiększa się m.in. podczas patrzenia z bliska.
- w przypadku zaćmy starczej, w początkowym stadium zmętnienie jest umiejscowione na obwodzie soczewki. Skutkuje to objawem złego widzenia m.in. o zmrokću.
Najczęstszymi objawami zaćmy są:
- pogorszenie widzenia do dali
- łzawienie
- rozszczepienie świateł
- widzenie przedmiotów jak przez muślin (w otoczkach barwnych)
Ważne! Schorzenie dużo częściej występuje u osób, które wiele czasu spędzają w miejscach dużego promieniowania słonecznego, jonizującego i podczerwonego. Do grupy o podwyższonym ryzyku należą również osoby, u których katarakta występowała wcześniej u kogoś z bliskiej rodziny.
Rozróżnia się kilka rodzajów zaćmy:
Wrodzona – jest najczęstszym powodem ślepoty u dzieci. Jej pojawienie się jest związane m.in. z dziedzicznością, schorzeniami gałki ocznej, zakażeniami wewnątrzmacicznymi, aberracjami chromosomowymi. Tej rodzaj zaćmy dzieli się na całkowitą (uniemożliwia widzenie plamkowe) oraz częściową (najczęściej spotykana, polega na częściowym zamgleniu soczewki).
Wtórna – jest efektem przebytych chorób oraz urazów gałki ocznej. Wywołuje ją m.in. wrodzona dystrofia siatkówki, zapalenie rogówki, jaskra dokonana. Powodem jej powstania mogą być także choroby ustrojowe m.in. cukrzyca, niedoczynność przytarczyc.
Polekowa – pojawia się na skutek długotrwałego zażywania określonych lekarstw m.in. należą do nich sterydy, jakie stosuje się w astmie.
Nabyta – charakterystyczna dla osób, które ukończyły 50 lat. Jej powstanie uwarunkowane jest fizycznymi i biochemicznymi zaburzeniami stanu zdrowia oka. Wpływ mają również czynniki genetyczne. Rozpoznanie choroby opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim od pacjenta i przeprowadzeniu specjalistycznych badań oka, przy pomocy wziernika okulistycznego oraz biomikroskopu. W trakcie badania okulistycznego niezbędne jest rozszerzenie źrenicy. W sytuacji zaćmy dojrzałej, która charakteryzuje się nieprzejrzystością soczewki, niezbędne jest wykonanie badania dodatkowego, jakim jest ultrasonografia w projekcji B.
Zaćma – metody walki ze schorzeniem
Jedyną metodą gwarantującą skuteczne pozbycie się schorzenia, jest przeprowadzenie zabiegu operacyjnego. Owszem w początkowym stadium choroby, stosuje się leczenie farmakologiczne (krople do oczu), jednakże nie gwarantuje ono wyleczenia. Jedynie tylko spowalnia rozwój przypadłości. Dawniej w opinii lekarzy, zaćma, aby mogła kwalifikować się do operacji, musiała być „dojrzała”. Na dzień dzisiejszy, zabiegowi usunięcia poddawane są zaćmy niedojrzałe, w tym także początkowe, jeżeli wpływają one na upośledzenie widzenia. Ogólnie, uważa się, że zaćmę należy usunąć, gdy jej obecność skutkuje wyraźnym pogorszeniem jakości widzenia i pojawieniem się w związku z tym dyskomfortu w życiu codziennym (m.in. trudności w czytaniu, oglądaniu telewizji). Niezwłocznego usunięcia wymaga taka zaćma, która wpływa na stan oka, mowa w tym przypadku o m.in. zaćmie podwichniętej, która wywołuje jaskrę. Zabieg operacyjny w chwili obecnej charakteryzuje się o wiele mniejszą inwazyjnością oraz czasem rekonwalescencji, niż to miało miejsce dawniej. Wiąże się to z postępem technologii, jak i lepszymi materiałami chirurgicznymi.
Fakoemulsyfikacja, taką nazwę nosi operacja usunięcia zaćmy. Po uprzednim znieczuleniu oka (krople do oczu), przeprowadza się małe cięcie (3 mm), przez które chirurg wprowadza urządzenie, które przy pomocy ultradźwięków dokonuje rozdrobnienia zmętniałej masy soczewkowej. Po jej usunięciu z wnętrza torebki soczewki, wszczepia się następnie implant wewnątrzgałkowy sztucznej soczewki do zachowanej własnej torebki soczewki. Zabieg wykonuje się ambulatoryjnie i trwa mniej więcej 30 minut. Pacjent nie ma potrzeby pozostawać w szpitalu, jeszcze tego samego dnia wraca do domu. Proces gojenia oka przebiega szybko (niewielkie cięcie, nie potrzebuje zakładania szwów). Przez kilka tygodni pacjent stosuje specjalne krople do oczu (w celu ochrony przed infekcją i stanem zapalnym). W przypadku, gdy dwoje oczu jest dotkniętych zaćmą, zabieg nie może odbywać się równocześnie. Pomiędzy jednym, a drugim okiem powinien minąć okres miesiąca. Poprawa w jakości widzenia jest wyczuwalna niemal zaraz po przeprowadzonym zabiegu. Gdy wzrok się ustabilizuje, dobierane są przez lekarza odpowiednie okulary. Niestety wszczepiane sztuczne soczewki charakteryzują się brakiem zdolności akomodacji, czyli przystosowywania się do patrzenia raz blisko, a raz daleko. Po operacji pacjent zmuszony jest więc używać więc okularów do bliży, bądź też dali (wybór należy do niego). Nie ma przeciwwskazań do noszenia szkieł kontaktowych.
Laser femtosekundowy, jest obecnie najnowocześniejszą metodą leczenia zaćmy. Charakteryzuje się ona precyzyjnością, bezpieczeństwem, jak i brakiem skutków pooperacyjnych. Połączenie lasera (zastępuje skalpel) oraz metody ultradźwiękowej usuwania zmętniałej soczewki (fakoemulsyfikacja), składa się na przeprowadzenie w pełni bezpiecznego zabiegu, który trwa 10 – 15 minut. Należy podkreślić, że nie pojawia się ryzyko uszkodzenia umiejscowionych w pobliżu zdrowych tkanek. Co istotne, w tej metodzie leczenia zaćmy wszczepia się soczewki dyfrakcyjne – takie, które poprawiają widzenie na każdą odległość. Nie ma w związku z tym potrzeby noszenia po zabiegu okularów.
Źródła: https://www.tourmedica.pl/artykuly-medyczne/operacje-zacmy/ J.J. Kański „Diagnostyka kliniczna w okulistyce”, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2008 rok, okulistyka.mp.pl, centrum-zacmy.pl
