Bisfenol A (BPA) – wciąż niebezpieczny plastik

Fakt, że dziś, w roku 2015 użycie bisfenolu zostało w dużej mierze ograniczone, jednak nie możemy przestać być czujni, szczególnie jeśli kwestia może dotyczyć naszych dzieci.

W codziennym życiu stykamy się z tym związkiem dość często. Jest głównie stosowany jako substrat do produkcji tworzyw sztucznych, tzw. poliwęglanów, dlatego znaleźć go można niemal wszędzie, m.in. w plastikowych butelkach, pojemnikach na żywność, płytach kompaktowych, elementach elektroniki, a nawet w wypełnieniach dentystycznych. Jest również składnikiem żywic, którymi powlekane są puszki do przechowywania żywności i napojów.

Podejrzewany jest o powodowanie chorób wynikających z zaburzeń hormonalnych, czyli między innymi: zaburzenia płodności, choroby serca, krążenia, cukrzyca, otyłość, zaburzenia metaboliczne.

Niewielkie ilości BPA mogą być uwalniane z plastików poliwęglanowych lub powłok wykonanych z żywicy, przedostając się do pokarmów i napojów, które spożywają ludzie. BPA może przedostawać się do żywności w przypadku uszkodzenia plastiku lub powłoki wykonanej z żywicy lub podczas poddania produktu zawierającego BPA działaniu wysokiej temperatury.

Bisfenol A występuje w wewnętrznym pokryciu puszek z napojami różnych producentów. Badania laboratoryjne potwierdziły obecność tego szkodliwego związku w puszkach z napojami “Red Bull”, “Sprite”, “Nescafé”, niektóre piwa w puszce.

 Czym jest Bisfenol A ?

 Bisfenol A  (skrót BPA) – związek chemiczny, który od wielu lat jest używany w połączeniu z innymi związkami chemicznymi do produkcji plastiku i żywic. BPA jest także znany pod inną, chemiczną nazwą 2,2-bis (p-hydroksyfenylo) propan.

BPA jest wykorzystywany do produkcji poliwęglanu, rodzaju przezroczystego i sztywnego plastiku, który jest jednym z najczęściej stosowanych materiałów plastikowych. Poliwęglan znajduje wiele zastosowań w różnych dziedzinach m.in. w produkcji: soczewek do okularów, płyt CD, szyb okiennych, pokryw instrumentów, opakowań oraz pojemników na napoje, ale także butelek dla dzieci, talerzyków, kubeczków oraz elementów smoczków (w tym wypadku elementem zawierającym poliwęglan jest osłonka, która styka się z twarzą niemowlaka).

 Czy może szkodzić i dlaczego?

Bisfenol w butelkach dla dzieci

Ze względu na swoją budowę cząsteczkową BPA jest podobny do żeńskiego hormonu płciowego – estrogenu. I podobnie jak estrogen łączy się z podobnymi receptorami w organizmie człowieka. Dlatego podejrzewany jest o powodowanie chorób wynikających z zaburzeń hormonalnych, czyli między innymi: zaburzenia płodności, choroby serca, krążenia, cukrzyca, otyłość, zaburzenia metaboliczne. Ze względu na powszechne użycie butelek do karmienia niemowląt, wykonanych z poliwęglanu, to właśnie niemowlęta i małe dzieci stanowią grupę najbardziej narażoną na ewentualne szkodliwe działanie tego związku. Zwłaszcza, gdy weźmiemy pod uwagę spożycie tego związku na kg masy ciała oraz ograniczone zdolności metaboliczne i detoksykacyjne niemowląt. Bisfenol może migrować do żywności i napojów z przechowywanych w opakowaniach wykonanych z materiału zawierającego tą substancję. Badania naukowe udowodniły, że uwalnianie bisfenolu do płynu zwiększa się wraz ze wzrostem temperatury płynu, jak również gdy struktura tworzywa jest w jakiś sposób naruszona, np. poprzez pęknięcia, uszkodzenia, mikrouszkodzenia powstałe przy stosowaniu silnych detergentów. Struktura uszkadza się także naturalnie wraz ze stopniem zużycia wyrobu

Podczas badań laboratoryjnych wykonanych na zlecenie niemieckiego Związku ds. Środowiska i Ochrony Przyrody BUND stwierdzono obecność tej szkodliwej substancji w wewnętrznym pokryciu puszki wykonanym lakierem epoksydowym, która wynosiła od 0,3 do 8,3 mikrograma. Osoby pijące napoje z puszek powinny liczyć się z narażeniem własnego zdrowia. Zawartość bisfenolu A może spowodować obciążenie dla całego organizmu. BUND żąda od producentów puszek oraz producentów opakowań do żywności rezygnacji z tworzyw sztucznych zawierających bisfenol A. Jak podaje Patricia Cameron, chemiczka BUND, szkodliwy bisfenol A zawierają nie tylko butelki i smoczki dla niemowląt oraz puszki z napojami, lecz także konserwy, papier izolacyjny, wypełnienia zębów czy zmiękczacze w produktach PCV..

Kanada i niektóre stany USA zakazały (po informacjach od niemieckiego związku BUND) stosowania tworzyw sztucznych zawierających bisfenol A do produkcji butelek dla niemowląt. Amerykański urząd ds. zdrowia zaczął intensywniej ostrzegać przed działaniem tej groźnej substancji.

Aktualnie w kręgach społeczności naukowców toczy się burzliwa dyskusja na temat możliwych szkodliwych efektów działania Bisfenolu A u ludzi. Amerykański ekspert, profesor Frederick vom Saal z University of Missouri stwierdził, iż Bisfenol A – znany jako BPA – może powodować wady wrodzone, przedwczesne dojrzewanie dzieci, nadmierną aktywność, obniżoną płodność oraz zwiększone ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową. Profesor Saal powiedział, że wyniki badań wskazują, iż substancja ta jest niebezpieczna nawet w dawkach uważanych za bezpieczne oraz zgodne z regulacjami europejskimi i wezwał do ponownej oceny poziomów bezpieczeństwa.

Profesor vom Saal, stwierdził także, iż badania prowadzone na gryzoniach wykazały, że substancja ta wywiera szkodliwy wpływ na równowagę hormonalną u gryzoni w dawkach znacznie niższych od przyjętych jako bezpieczne. Ostrzegł, że poziomy bezpieczeństwa powinny zostać ustalone na poziomie tysiąc razy niższym od poziomu, dla którego występują działania niepożądane. Określił BPA mianem „nadzwyczajnie silnej substancji chemicznej” oraz stwierdził: „Jeśli działania niepożądane obserwowano w badaniach prowadzonych na zwierzętach, a dostępne są bezpieczne rozwiązania alternatywne, powinniśmy zatem założyć, że substancja ta jest szkodliwa u ludzi i zaprzestać jej stosowania”.

Panel ekspertów przejrzał i ocenił dostępne dane naukowe dotyczące trzech głównych zagadnień związanych z Bisfenolem A: narażenie ludzi, toksyczność wobec układu rozrodczego, oraz toksyczność prowadząca do powstawania wad rozwojowych. W trakcie swoich narad, panel ekspertów rozważał jakość, ilość oraz siłę dowodów naukowych potwierdzających, że ekspozycja na Bisfenol A może wywierać niepożądany wpływ na ludzki układ rozrodczy oraz/lub powodować wady rozwojowe płodu lub niemowlęcia. Panel ekspertów zidentyfikował pewne luki w dostępnych danych naukowych na temat możliwych skutków ekspozycji na Bisfenol A i zaproponował obszary, w zakresie których konieczne są dodatkowe badania.

W swojej ocenie Panel zwrócił szczególną uwagę na niemowlęta i dzieci, ponieważ należą one do grupy o najwyższym poziomie ekspozycji w diecie na BPA w przeliczeniu na masę ciała.

Informacja z dnia 24.01.2015 ze strony Krajowej Izby Gospodarczej (http://www.kigpr.pl/pl/198/102/bisfenol-a-bpa-bezpieczny-.html)

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności obniżył wielkość dawki szacunkowego bezpiecznego poziomu BPA, określanego jako „tolerowane dzienne pobranie” (TDI), do 4 mikrogramów na kilogram masy ludzkiego ciała dziennie. Chodzi o wartośćdwanaście i pół razy niższą niż w poprzednio obowiązującym poziomie. Zmiana jest skutkiem pozyskania dokładniejszych danych oraz metod służących ocenie ryzyka.

Bisfenol A jest związkiem organicznym wykorzystywanym do produkcji poliwęglanów oraz żywic epoksydowych w bardzo szerokim zastosowaniu. Służy, między innymi, do wytwarzania opakowań do wód oraz innych rodzajów napojów. BPA przez wiele lat pełnił rolę jednego z dyżurnych medialnych demonów służących straszeniu konsumentów. Podkreślano łatwość jego uwalniania się do środowiska przy najróżniejszych okazjach, jak również wysoką przyswajalność przez organizmy żywe, co miało wiązać się z możliwościami jego wchłaniania nie tylko przez przewód pokarmowy, ale również przez skórę. Okazuje się jednak, że codzienny kontakt ze środkami spożywczymi pakowanymi w bisfenol A związany jest z tolerowanym dziennym pobraniem w wysokości od 3-ech do 5-ciu razy niższym od mogącego wywołać szkodliwe skutki.

W obniżonej dawce TDI uwzględniono wszelkie aspekty dotyczące potencjalnych negatywnych skutków zdrowotnych BPA na m.in.: rozrodczość, metabolizm, układ nerwowy i odpornościowy, i na tej podstawie Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności ogłosił, że bisfenol A nie stanowi zagrożenia dla zdrowia konsumentów.

Odnotować należy, że zmniejszone tolerowane dzienne pobranie ma, na razie, charakter tymczasowy, jako że trwa jeszcze długoterminowe badanie na gryzoniach, obejmujące prenatalne i poporodowe skutki narażenia na BPA. Wyniki tego badania pozwolą ostatecznie wyjaśnić wątpliwości co do potencjalnych skutków zdrowotnych bisfenolu A.

Źródła: EFSA, Danone Waters Worldwide

Jak prawidłowo rozpoznać produkty wolne od BPA?

Butelka wolna od BPA

Najłatwiej sprawdzić oznaczenie np. na dnie butelki do karmienia (gdyż tu znak powinien być widoczny dla nas „gołym okiem”) jeszcze w takcie zakupów w sklepie.

Produkty z zawartością BPA, w tym głównie plastiki poliwęglanowe, można łatwo zidentyfikować po oznaczeniu „PC 7” (PC – plastik poliwęglanowy, polycarbonate plastic) na opakowaniach lub umieszczonej cyfrze „7” w trójkącie (informuje on o możliwości recyklingu).

Produkty BPA FREE (wolne od bisfenolu A), przy których tworzeniu wykorzystano np. bezpieczny Polipropylen (PP – polipropylene), oznaczone są symbolem „05 PP” znajdującym się w trójkącie (informującym o możliwości recyklingu).

Jeśli produkt nie posiada na swoich elementach poszukiwanych przez nas oznaczeń lub posiada nieznane nam oznaczenia, należy szukać informacji o nich na jego ulotce lub opakowaniu. Możemy również zwrócić się z zapytaniem i prośbą o ewentualne wyjaśnienia bezpośrednio do producenta.

Co oznaczają numery w „strzałkowym trójkącie”?

Chrońmy nasze dzieci przed BPA

Właściwą decyzję podjęli ci producenci, którzy już dawno wycofali z produkcji poliwęglany z BPA. Stosują zaawansowane technologie produkcji wolne od BPA, ponieważ zaufali wcześniejszym doniesieniom medycznym ekspertów, które się potwierdziły. Wyniki aktualnych badań jednoznacznie wskazują, iż jest to bezpieczna droga w produkcji produktów zwłaszcza dla dzieci.

Każdemu nowonarodzonemu dziecku do 5–6 m.ż. staramy się zapewnić szczególną ochronę przed wpływem szkodliwych składników pokarmowych oraz substancji czynnych biologicznie, ponieważ w tym okresie bariera biologiczna śluzówki jelita jest bardzo przepuszczalna i nadal dojrzewa do swojej roli bariery ochronnej. Dlatego w tym okresie zalecamy wyłączne, jeśli to możliwe, karmienie piersią.

Dlatego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności ustalił górne tolerowane dawki w przeliczeniu na kg masy dziecka. W badaniach nad Bisphenolem A wykazano, że gorące płyny wlane do plastikowej butelki z materiału rutynowo utwardzanego Bisphenolem A powodują jego wzmożone uwalnianie do wlanego płynu.

prof. Andrzej Radzikowski Lekarz Dzieci i Rodziny (Profesor nadzw. WUM) mówi:

„Stąd praktyczny postulat dla mnie jako lekarza praktyka lekarza rodzin przejmującego opiekę nad noworodkami i niemowlętami. Jeśli niemowlę musi być dokarmiane sztucznie, należy unikać wlewania gorących płynów tj. mieszanek mlecznych czy zup do zwykłych choćby markowych naczyń plastikowych, a używać naczyń szklanych lub specjalnych naczyń i butelek a oznaczonych symbolem BPA free. Takie postępowanie dyktuje mi ostrożność, tym bardziej, że nie jest ono obarczone wielkimi trudnościami.

Sprawa wpływu Bisphenolu A na organizm jest nadal przedmiotem badań. Ważny byłby tu werdykt amerykańskiej agencji Food and Drug Administration. Póki co, ostrożność nie zawadzi.”

Na świecie cały czas toczy się spór na temat szkodliwości bisfenolu. Jednak brak jest ostatecznej, jednoznacznej opinii środowiska naukowego na temat szkodliwości tego związku. Badania na myszach nie dają jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. ze względu na różnice metaboliczne u gryzoni i ludzi. Wykazano, że BPA jest kumulowany w organizmie gryzoni i wpływa wręcz toksycznie na ich organizm.

 Źródło m.in: http://www.bisphenol-a.org/

przygotował: paWro